ΤΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΤΗΣ ΣΧΟΛΙΚΗΣ ΒΙΑΣ

Φαινόμενο το οποίο κερδίζει διαρκώς έδαφος αποτελεί πλέον και στη χώρα μας η σχολική βία. Ένας στους τρεις μαθητές έχει εμπλακεί σε ένα τουλάχιστον περιστατικό εκφοβισμού, ως θύτης, θύμα ή παρατηρητής! Σύμφωνα με τα αποτελέσματα σχετικής έρευνας, τουλάχιστον το 10 - 15% των μαθητών είναι θύματα συστηματικής βίας από τους συμμαθητές τους, πάνω από το 5% παραδέχονται ότι ασκούν βία και η συντριπτική πλειονότητα των μαθητών είναι μάρτυρας περιστατικών σχολικού εκφοβισμού.

Η σχολική βία εμφανίζεται κυρίως, με τη μορφή του σχολικού εκφοβισμού (bullying), ο οποίος περιλαμβάνει τη λεκτική, τη σωματική, την ψυχολογική, τη σεξουαλική παρενόχληση, καθώς και το βανδαλισμό. Αποτελεί εσκεμμένη πράξη, που αποσκοπεί στην πρόκληση σωματικού ή ψυχικού πόνου και στην υποταγή του θύματος. Ο εκφοβισμός είναι σύνθετο φαινόμενο και μπορεί να αναφέρεται σε σωματική (σπρωξίματα, κλωτσιές, μπουνιές), συναισθηματική, ή λεκτική επίθεση (κοροϊδία, βρισιές, σαρκασμό, χειρονομίες, συκοφαντίες, γελοιοποίηση, απειλές), σεξουαλικό (ανεπιθύμητο άγγιγμα, προσβλητικά μηνύματα, λεκτική παρενόχληση) και ηλεκτρονικό εκφοβισμό (κακόβουλα sms, κλήσεις, e-mail, chat με απειλητικό περιεχόμενο).

Κατά την άποψή μου, όμως, όταν ακούμε τη λέξη βία στο μυαλό μας, μας έρχονται εικόνες μόνο σωματικής βίας που περιλαμβάνουν μόνο απειλές και «μπουνίδι», πράγμα όμως που δεν είναι σωστό. Γιατί καμιά φορά, η λεκτική και ψυχολογική βία που έχει ως στόχο συνήθως να κάνει το μαθητή να νιώσει ανεπιθύμητος και «απόβρασμα», «σκουπίδι» της κοινωνίας, (περιλαμβάνοντας την αποφυγή, την κοροϊδία, τις απειλές κ.α.), μπορεί να έχει τις ίδιες ή ίσως και χειρότερες συνέπειες από τη σωματική βία. Πιστεύω πώς τέτοιου είδους συμπεριφορά πηγάζει όχι μόνο από τη ρατσιστική συμπεριφορά των μαθητών αλλά και από την ανικανότητά τους (λόγω της έλλειψης της σωστής παιδείας και καλλιέργειας) να ανέχονται τον διαφορετικό χαρακτήρα του κάθε ανθρώπου, ασυνήθιστος, που καμιά φορά είναι και ανώτερος από τους ιδίους, πράγμα που δημιουργεί και το αίσθημα της ζήλειας, ή ίσως απλώς δεν ανέχονται τις συνήθειές του.

Ας δούμε όμως τώρα και την άποψη των ειδικών σχετικά με αυτό το θέμα.

Τα τελευταία χρόνια όμως παρουσιάζονται όλο και πιο συχνά περιστατικά βίας και παραβατικότητας σε Γυμνάσια, Λύκεια αλλά πλέον και σε Δημοτικά σχολεία, γεγονός που συγκλονίζει και πανικοβάλλει πολλές οικογένειες κυρίως των μεγάλων πόλεων

Οι οικονομικές ανισότητες, οι καινούριες μορφές ψυχαγωγίας των παιδιών, ο έκδηλος ρατσισμός, η έλλειψη του απαραίτητου χρόνου των γονέων και τα λάθος πρότυπα είναι κάποιες από τις αιτίες που ευνοούν παραβατικές συμπεριφορές των παιδιών και δημιουργούν αυτό το πολυδιάστατο πρόβλημα που μέχρι πρότινος ήταν παντελώς άγνωστο στην Ελλάδα.

Μαθητές και εκπαιδευτικοί μπαίνουν άλλοτε στη θέση του θύματος και άλλοτε στη θέση του θύτη, διότι πολλές φορές η άσκηση βίας ξυπνάει την αντίδραση και την εκδικητική συμπεριφορά προκειμένου το θύμα να προφυλαχτεί και να σταματήσει το βασανιστήριο που υπόκειται, με αποτέλεσμα η βία να προκαλεί τη βία και αυτός ο φαύλος κύκλος να εντείνει το πρόβλημα εις βάρος κυρίως των παιδιών. Και όταν μιλάμε για βία δεν εννοούμε μόνο τη σωματική, αλλά και τη ψυχολογική και λεκτική βία, μορφές που κάποιες φορές είναι πιο επιβλαβείς για το παιδί από τη σωματική, εφόσον επηρεάζουν έντονα την ψυχοσύνθεσή του και τα σημάδια τους αργούν να επουλωθούν βασανίζοντας και προκαλώντας έναν μόνιμο φόβο στο θύμα.

Δυστυχώς, τις περισσότερες φορές γονείς και εκπαιδευτικοί γίνονται έρμαια αυτών των καταστάσεων, μη γνωρίζοντας πώς να καταπολεμήσουν ένα περιστατικό χωρίς να προκαλέσουν περαιτέρω προβλήματα, όπως το στιγματισμό κάποιου παιδιού και την άδικη επίρρηψη ευθυνών, γεγονός που πιθανόν να προκαλέσει μεγαλύτερα ξεσπάσματα θυμού και προβλήματα μεταξύ παιδιών και οικογενειών. Η θέση του εκπαιδευτικού είναι πολύ λεπτή σε τέτοιες καταστάσεις και οφείλει να κινηθεί με διακριτικότητα και απόλυτη συνεργασία με τις εμπλεκόμενες στο περιστατικό οικογένειες. Όμως σε πολλά σχολεία της χώρας, κυρίως όπου υπάρχει και ποικιλομορφία στο σύνολο των παιδιών, το φαινόμενο βρίσκεται σε μεγάλη έξαρση και οι εκπαιδευτικοί αντιμετωπίζουν καθημερινά την αδιαφορία αλλά συχνά και την επίθεση των οικογενειών των παραβατικών παιδιών, με αποτέλεσμα να μην καταφέρνουν να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα με επιτυχία.

Οποιοδήποτε παιδί μπορεί πέσει θύμα ομάδας ή μεμονωμένων παιδιών που ασκούν βία στο σχολείο, όμως αυτά που είναι περισσότερο ευάλωτα είναι όσα διαφέρουν απ’ την ομάδα λόγω:       

• Εμφάνισης, (βάρος, χρώμα μαλλιών, μυωπίας, ύψος, κοκ)

• Τρόπου ομιλίας, χαρακτηριστικών ή καταγωγής, θρησκείας κοκ

• Οικογενειακής κατάστασης (διαζύγιο, μονογονεϊκή οικογένεια)

• Της μη κοινωνικότητάς τους ή ‘μαζεμένης’, ντροπαλής συμπεριφοράς

• Της καλής ή της κακής απόδοσής τους στο σχολείο

• Της δημοτικότητάς τους και το ωραίο τους παρουσιαστικό

• Της ιδιαίτερης ικανότητας ή δυσκολίας (Για παράδειγμα: σύνδρομο Aσπενγκερ, Δυσλεξία, υπερκινητικότητα και ελλειμματική προσοχή, ιδιαίτερη έφεση στη μουσική, τα μαθηματικά κοκ),

• Της αρρώστιας ή νοσηλείας τους.

Η βία στο σχολείο έχει διάφορες μορφές, σωματικές, λεκτικές, ψυχολογικές που μπορούν να παρουσιάζονται σε συνδυασμό μεταξύ τους. Όλες έχουν σοβαρό συναισθηματικό αντίκτυπο.

• Η συνεχείς κοροϊδία, η καζούρα, οι γκριμάτσες και τα καψώνια

• Οι κλωτσιές, οι τρικλοποδιές, οι σπρωξιές, τα χτυπήματα, το φτύσιμο, μαλλιοτράβηγμα, δάγκωμα ή οποιασδήποτε άλλης μορφής σωματική επίθεση

• Η σωματική επαφή σε σημεία που καλύπτει ένα μαγιό

• Η αρπαγή, απόκρυψη ή καταστροφή των πραγμάτων του άλλου

• Οι απειλές και ο εκβιασμός (πχ, το να απαιτείς ή να αποσπάς χρήματα με βία, εκβιασμό ή εκφοβισμό)

• Η στέρηση φίλων, η απομόνωση και ο αποκλεισμός απ το παιχνίδι

• Οι διάδοση φημών και οι συκοφαντίες

• Ρατσιστικές, μεροληπτικές δηλώσεις και συμπεριφορές που αφορούν, την προέλευση, το παρουσιαστικό, την ταυτότητα, τη σεξουαλική τοποθέτηση, τη δυσκολία, την ιδιαιτερότητα, την ασθένεια του άλλου

• Τα σεξουαλικά υπονοούμενα σε βάρος κάποιου.

• Υπονοούμενα ή συκοφαντία σχετικά με τη σεξουαλική ταυτότητα του άλλου

• Η αποκάλυψη όσων σου εκμυστηρεύτηκε ο άλλος

• Τα κακοήθη μηνύματα ή οι σιωπηλές κλήσεις κινητού

• Η φωτογράφηση ή μαγνητοσκόπηση χωρίς τη συγκατάθεση του άλλου

• Η τοποθέτηση στο διαδίκτυο υλικού και κειμένων που αφορούν κάποιον χωρίς την συγκατάθεσή του.

• Το να επιμένεις στα ίδια παρότι ο άλλος αναστατώνεται και πληγώνεται

Αν:

• Αποφεύγει τις τουαλέτες και δεν θέλει να βγει για διάλειμμα,

• Αργεί να έρθει ή δεν θέλει να έρθει ή δεν έρχεται σχολείο,

• Πέφτει η σχολική του απόδοση και παρουσιάζει μειωμένο ενδιαφέρον στα μαθήματα,

• Δεν θέλει να φαίνεται και να ακούγεται στην τάξη – παύει να συμμετέχει, στέκεται στο περιθώριο,

• Το αφήνουν έξω από ομαδικές δραστηριότητες,

• Γελάνε ή το ειρωνεύονται όταν μιλάει,                                       

•Χάνει ξαφνικά ή του καταστρέφονται τετράδια και μολύβια

• Μοιάζει μοναχικό και απομονωμένο,και

• Είναι χλωμό, μιλά άτονα, περπατά σκυφτό, αποφεύγε την οπτική επαφή τότε είναι θύμα ή θύτης της σχολικής βίας.

Τότε είναι το παιδί αυτό είναι θύμα σχολικής βίας.

ΠΑΙΔΙΑ:

ΒΡΕΙΤΕ ΛΥΣΕΙΣ, ΕΞΥΠΝΟΙ ΕΙΜΑΣΤΕ- ΑΝ ΣΚΕΦΤΟΥΜΕ ΚΑΤΙ ΘΑ ΒΡΟΥΜΕ. ΑΝ ΕΙΣΤΕ ΜΑΡΤΥΡΑΣ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗΣ ΒΙΑΣ ΜΗΝ ΚΑΘΕΣΤΕ ΑΠΛΩΣ ΚΑΙ ΚΟΙΤΑΤΕ. ΤΟ ΝΑ ΚΑΘΕΣΑΙ ΚΑΙ ΝΑ ΒΛΕΠΕΙΣ ΕΝΑ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΒΙΑΣ ΣΕ ΕΞΕΛΙΞΗ ΕΙΝΑΙ ΧΕΙΡΟΤΕΡΟ ΑΠΟ ΤΟ ΝΑ ΕΙΣΑΙ ΑΥΤΟΣ ΠΟΥ ΤΟ ΚΑΝΕΙ! ΠΑΙΔΙΑ ΥΠΟΦΕΡΟΥΝ ΚΑΘΕ ΣΤΙΓΜΗ! ΑΝΤΙ ΛΟΙΠΟΝ ΝΑ ΓΙΝΕΤΕ ΕΝΑΣ ΑΠΛΟΣ ΜΑΡΤΥΡΑΣ, ΓΙΝΕΤΕ Ο ΔΙΑΣΩΣΤΗΣ ΤΟΥ. ΑΠΕΥΘΥΝΘΕΙΤΕ ΣΕ ΔΑΣΚΑΛΟΥΣ, ΓΟΝΕΙΣ, ΕΙΔΙΚΟΥΣ ΓΙΑ ΒΟΗΘΕΙΑ. ΤΟ ΠΑΙΔΙ ΔΕΝ ΠΡΟΚΕΙΤΑΙ ΝΑ ΜΙΛΗΣΕΙ ΑΠΟ ΜΟΝΟ ΤΟΥ. ΒΟΗΘΗΣΤΕ ΤΟ!